නිවසක් මිලදී ගැනීම ඔබේ ජීවිතයේ ලොකුම සිහිනයක්. මේක ලොකු දෙයක් වගේම ලොකු වගකීමක්. ඒ නිසා ඔබ හොඳටම දැනුවත් වෙන්න ඕනේ. මේ ලිපිය ඒ ගමනට ඔබට හොඳ මඟ පෙන්වීමක් වේවි.
1. මුලින්ම ඔබේ අයවැය සකස් කර ගන්න
ඔබට කොච්චර මුදලක් වියදම් කරන්න පුළුවන්ද කියලා මුලින්ම හිතන්න. බැංකු වලින් සාමාන්‍යයෙන් දේපල වටිනාකමින් 70-80% ක් විතර ණය දෙනවා. ඉතින්, ඔබට 20-30%ක මූලික ගෙවීමක් (down payment) සූදානම් කරගන්න සිද්ධ වෙනවා. මේ මුදල ගැන හරියටම දැනගෙන ඉන්න.
අමතර වියදම් ගැනත් අමතක කරන්න එපා. ඔප්පු ලියනකොට රාජ්‍යයට ගෙවන මුද්දර ගාස්තු (stamp duty), නීතිඥ ගාස්තු වගේ දේවල් වලටත් සැලකිය යුතු මුදලක් යනවා. ඒ හැමදේටම මුදල් වෙන් කරලා ඔබේ අයවැය හදාගන්න.
2. ඔබට අවශ්‍ය දේ ගැන හිතන්න
ඔබට අවශ්‍ය නිවසේ මොනවද තියෙන්න ඕනේ කියලා ලැයිස්තුවක් හදන්න. නිදන කාමර කීයක් ඕනද? නාන කාමර කීයක්ද? ගෙවත්තක් අවශ්‍යද? මේ දේවල් හිතලා ඔබේ මූලික අවශ්‍යතා සහ “තිබුනොත් හොඳයි” කියලා හිතන දේවල් වෙන් කරලා තියාගන්න.
උදාහරණයක් විදියට: ඔබට පුංචි පවුලක් ඉන්නවා නම්, හොඳ පාසලක් ළඟ තියෙන තැනක් හිතන්න පුළුවන්. ඔබ තනි කෙනෙක් නම්, නගරයට කිට්ටුව අඩු නඩත්තුවක් තියෙන මහල් නිවාසයක් (apartment) පහසු වෙන්න පුළුවන්.
3. නිවස පිහිටි ප්‍රදේශය හොඳට බලන්න
“ගෙදර පිහිටි තැන වැදගත්” කියලා කියමනක් තියෙනවා. ඒක ඇත්ත. ඔබ වැඩට යන තැන, ළමයි පාසල් යන තැන, රෝහල්, කඩ සාප්පු, පොදු ප්‍රවාහන පහසුකම් වගේ දේවල් ළඟ තියෙනවාද කියලා බලන්න.
ඒ වගේම ගමේ වටපිටාව ගැනත් සොයා බලන්න. දවසේ විවිධ වේලාවල් වලදී ගිහින් බලන්න කොහොමද කියලා. ගංවතුර, නායයෑම් වගේ ස්වභාවික විපත්වලට ගොදුරු වෙන තැනක්ද කියලත් අවට අයගෙන් අහලා දැනගන්න.
4. නිවස හොඳට පරීක්ෂා කරන්න
දේපල වෙළඳාම් වෙබ් අඩවිවල (උදා. ikman) තොරතුරු බලලා ඔබට කැමති නිවාස කිහිපයක් තෝරාගන්න. ඊට පස්සේ අනිවාර්යයෙන්ම ගිහින් ඇසින් දැකලා පරීක්ෂා කරන්න. පින්තූර වල තියෙන විදියම නැති වෙන්න පුළුවන්.
නිවස බලනකොට මේ දේවල් ගැන අවධානය යොමු කරන්න:
- බිත්තිවල ඉරි තැලීම් තියෙනවද?
- වහලෙන් ජලය කාන්දු වෙනවද?
- ජල කරාම වලින් වතුර හොඳට එනවද?
- කෘමි හානි (උදා: වේයන්) තියෙනවද?
- විදුලි පේනු සහ ස්විච වැඩ කරනවද?
- කවුළු සහ දොරවල් හොඳ තත්ත්වයෙන් තියෙනවද?
පුළුවන් නම්, නිවස ගැන හොඳට දන්න විශ්වාසවන්ත යාළුවෙක් හෝ වෘත්තීය පරීක්ෂකයෙක් එක්ක යන්න.
5. නීතිමය කටයුතු හරියට කරන්න
මෙය තමයි වැදගත්ම දේ. ඔබේ සිහිනය නීත්‍යානුකූලව ආරක්ෂා කරගන්න ඔබ හොඳ නීතිඥයෙක්ගේ උදව් ගන්නම ඕනේ. ඔහුට මේ දේවල් කරන්න කියලා කියන්න:
- හිමිකම් ඔප්පුව (Title deed) පරීක්ෂා කිරීම: නිවස විකුණන කෙනාගේ නමටම ඔප්පුව තියෙනවද? ඔප්පුවට සම්බන්ධ නඩු, ගැටළු වගේ දේවල් තියෙනවද කියලා බලන්න.
- ඉඩම් සැලැස්ම (Survey plan) පරීක්ෂා කිරීම: ඉඩම් මිනින්දෝරු සැලැස්ම නිල වශයෙන් අනුමත කරලා තියෙනවද කියලා බලන්න.
- ගොඩනැගිලි සැලැස්ම (Building plan) පරීක්ෂා කිරීම: ගෙදර හදන්න අවසර අරන්ද තියෙන්නේ? නිවාස අනුකූලතා සහතිකය (COC) තියෙනවද?
6. මිල සහ කොන්දේසි සාකච්ඡා කරන්න
නිවසට කැමති නම්, මිල ගණන් සාකච්ඡා කරන්න (negotiate). සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවේ මේක සාමාන්‍ය දෙයක්. අහන මිලම දෙන්න ඕනේ නැහැ. හොඳට කතා කරලා ගානක් අඩු කරගන්න පුළුවන්.
මිල විතරක් නෙවෙයි, නිවස භාර දෙන කාලය වගේම නිවස එක්ක විකුණන බඩු (උදා. ගෘහ භාණ්ඩ) මොනවද කියලා කතා කරලා එකඟ වෙන්න.
7. ගනුදෙනුව අවසන් කිරීම
ඔබත් විකුණුම්කරුත් මිලට සහ කොන්දේසි වලට එකඟ වුනාට පස්සේ, අවසාන පියවරට එනවා. මේ සඳහා නීතිඥයාගේ සහාය අත්‍යවශ්‍යයි.
- විකුණුම් ගිවිසුම (Sales Agreement): විකුණුම්කරුගේ නීතිඥයා මේක සකස් කරනවා. ඔබේ නීතිඥයා මේක පරීක්ෂා කරනවා.
- ඔප්පුව (Deed of Transfer) අත්සන් කිරීම: ඔබත්, විකුණුම්කරුත්, සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකුත්, නොතාරිස් නීතිඥයා ඉදිරියේ ඔප්පුව අත්සන් කරනවා. මේ වෙලාවේ තමයි ඔබ ඉතිරි මුදල ගෙවන්නේ.
- ඔප්පුව ලියාපදිංචි කිරීම: නොතාරිස්වරයා ඔප්පුව ඉඩම් රෙජිස්ට්‍රාර් කාර්යාලයේ ලියාපදිංචි කරනවා.
මේ හැමදේම හරියටම වුනාට පස්සේ, දැන් ඔබ ඔබේ අලුත් නිවසේ නීත්‍යානුකූල හිමිකරු!
මේ සියලු පියවරයන්ට අවශ්‍ය ඉවසීම සහ හොඳ අවධානය ඔබට තිබුණොත් ඔබේ සිහිනය සාර්ථක කරගන්න පුළුවන්. ඔබේ මේ ගමනට අපි සුබ පතනවා!
